تأملی در نگرش جامعه شناختی مارکسیستی به تاریخ ایران

امروزه، با نگاهی به سابقة نیم قرنی مطالعات و تحقیقات نظری در تاریخ ایران میبینیم که اجزای نظریه های موسوم به «ماتریالیسم تکاملی تاریخ» و «نظام آسیایی»، گفتمانهای نظری مسلط در تحلیل جامعه شناختی ویژگیهای تاریخ ایران بودهاند. نظریاتی که دارای اصل و منشأ اروپایی، یا اروپایی ـ روسی و ترویج کنندة ایدئولوژی مارکسیسم ـ لنینیسم و ارزشهای سرمایهداری و لیبرالیسم غربی هستند. مهمترین معضلات معرفتی حاکم در نظریات مذکور، علیرغم ادعای تبیینهای علمی و عینیِ واقعگرایانه از تاریخ ایران، مبتنی بودن بر نگاه اروپامحوری در دو شکل ایجابی و سلبی، و نادیده گرفتن بخش عمده ای از واقعیات و تجربیات تاریخی ایران است. به طوری که تاریخ و جامعة ایرانی را همواره با معیار میزان شباهت یا متفاوت بودن از تجربیات تاریخی غرب مورد توجه قرار دادهاند. بر همین اساس در این پژوهش، تلاش بر آن است مبانی فکری و معرفتی گفتمانهای نظری مذکور، در زمینة چگونگی تحلیل جریان و فرجام تاریخ جامعة ایرانی، از منظر نقد گفتمان موسوم به «شرقشناسی»، مورد ارزیابی انتقادی قرار گیرد.